Türk Havacılık Sitesi

Fergani

Ebu el-Abbas Ahmed bin Muhammed bin Kesir el-Fergani Batı'da Alfraganus olarak da bilinen İranlı Müslüman astronom ve 9.yüzyılda yetişmiş en ünlü astronomlardan biridir.Fergana'da bulunan ünlü bir Türk ailesine mensuptur.Ay'daki Alfraganus kraterinin ismi O'na ithafen verilmiştir.
 

Yaşamı

Fergani'nin 9.yüzyıl başlarında dünyaya geldiği,861 yılında hayatta olduğu ve bundan kısa bir süre sora vefat ettiği kabul edilmektedir.

İlim tahsilini zamanın kültür merkezi olan Fergana'da yaptı.Sonra,o devirde İslam aleminin ilim ve devlet merkezi olan Bağdat'a gitti.Kısa sürede kendisini tanıtan Fergani,astronomi ve matematik alanında kendisini kabul ettirdi.Abbasi halifeleri Memun,Mutasım,el-Vasık ve el-Mütevekkil devirlerinde önemli ilmi araştırmalar yaptı ve birçok eser yazdı.Halife Mütevekkil,konusunda söz sahibi oaln Fergani'yi 861 yılında Nil kıyısındaki ölçümleri yapabilmek için,Ravda adasında bulunan nilometrenin inşasını yönetmesi ve yapılan ölçüm işlerine nezaret etmesi için Mısır'a gönderdi.

Fergani,astronomi,matematik,coğrafya ve mekanik sahalarında çalışmalar yaptı.Bunlar arasında astronomiye daha çok ağırlık verdi.İlmi çalışmalarında deneye dayanan inceleme ve araştırmalar yaptı.

Astronomi

Fergani,Kur’an'ın ve aklın prensiplerine uygun olmayan Batlamyusçu astronomiyi ilk defa tenkid edenler arasında yer aldı.Gök cisimlerinin,Batlamyus ve izindekilerinin iddia ettiği gibi bazı akıl dışı ruhi cisimler olduğunu kabul etmedi.Onların,akli,kati,homosentrik ve eksantrik daireler şeklinde hareketlere sahip olduklarını ispatladı.Kainatın ve gezegenlerin hacim ve büyüklükleri ile birbirine uzaklıklarını inceledi.Yaptığı hesaplamalar,Kopernik'e kadar Batı astronomisinde değişmez ölçüler olarak kabul edilerek asırlarca kullanıldı.fergani,Güneş'in yarıçapının uzunluğunun 3250 Arap mili olduğunu söyledi.Bu da 6.410.000 metre ve 3990 İngiliz miline eşittir.

Fergani,Güneş'in de kendine göre hareketli olduğunu,ilim tarihinde ilk defa keşfeden alimdir.Kendi devrine kadar gök cisimlerinin hareketi biliniyordu.Ancak,Güneş'in de bir yörügesinin bulunduğunu kendi etrafında batıdan doğuya doğru döndüğünü ilk defa keşfeden alim Ferganidir.Ayrıca 41 yıl devam eden astronomi incelemelerinde enlem(paralel)ler arasındaki mesafeyi hesapladı.

Fergani,Güneş tutulmasını önceden tespit eden bir usul de buldu.Bu usulle,842 yılında bir Güneş tutulması olacağını önceden tespit etti ve o gün bu konuda rasatlarda bulunup incelemeler yaptı.Dünya'nın yuvarlak olduğu konusunda yeni deliller gösterdi.

Fergani,856 yılında Kahire'ye gitmiş ve Usturlab Yapımı Üzerine adlı bir eser yayınlamıştır.